Osmanlı İmparatorluğu; son dönemlerinde, ekonomi ve teknoloji alanlarında olduğu gibi eğitim alanında da Avrupa’yı örnek alarak modern bir eğitim kurumu oluşturmayı düşünmüş ve bu düşünce ilk olarak II. Mahmut döneminde hayata geçirilmeye çalışılmıştır. II Mahmut döneminde hayata geçirilemeyen bu proje, Abdülmecid’in Vakıf Gureba, Bezm-i Alem Camii gibi birçok hayırlı iş yapan annesi Bezm-i Alem Valide Sultan’ın çabalarıyla gerçekleştirilmiştir.

Okul binası, Esma Sultan Sarayı’nın arsasına inşa edilmiş ve 7 Cemaziyelülevvel 1266 (22 Mart 1850) tarihinde hizmete girmiştir. Başta ismi Valide Mektebi olan okul, daha sonra Darül Maarif adını almıştır. Açılışa Sultan Abdülmecid, oğlu Murat Efendi (V. Murat), kızı Fatma Sultan, annesi Bezm-i Alem Valide Sultan, Sadrazam Mustafa Reşit Paşa ve Maarif Nazırı Kemal Efendi katılmışlardır.

Ayrıca yeni maarif nizamına uygun ders kitapları yazmakla görevli Encümen-i Daniş (Bilim Kurulu) üyeleri, ünlü dilbilimci Redhouse ve tarihçi Hammer da açılışta hazır bulunmuşlardır. Sadrazam Mustafa Paşa’nın nutkuyla öğrenime başlayan okula, Sultan Abdülmecid de çocukları Murat Efendi ve Fatma Sultan’ı sembolik olarak kaydettirmiştir. Sultan Abdülmecid okulun açılmasında büyük emeği geçen Mektepler Nazırı Kemal Efendi’yi “Aferin Kemal Efendi, iki dünyamıza da hayırlı olacak kadın ve erkek ilim tebaamızın yetişmesinde gayretinizden ötürü size teşekkür ederim. Halkın çocuklarını nasıl terbiye ediyorsanız, benim çocuklarımı da himmetinizle öyle terbiye edin.” diyerek tebrik etmiştir.

Böylece Sultan Abdülmecid, 546 cilt kitap ve bir tanesi hâlâ okulumuzda sergilenen iki adet saat hediye ederek okulumuzu “Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk sivil lisesi” olarak hizmete açmıştır.

Okulun binası da dönemin modern Osmanlı mimarisinin özelliklerini yansıtması açısından çok önemlidir. Okulun arka cephesinde bulunan “dor” stilindeki kolonlardan oluşan anıtsal kapıda bir kitabe vardır. Sultan Abdülmecid’in tuğrasının olduğu bu kitabede 1266 yılına tarih düşülmüş iki mısralık bir şiir de bulunmaktadır. İyon ve Korentiyen sütun düzeni ile Neo-Historisist mimari stilinde inşa edilen bina, 1933 yılında İstanbul Kız Lisesi adıyla eğitime devam etmiştir. 1983 yılından itibaren ise “İstanbul Cağaloğlu Anadolu Lisesi” adıyla hizmet vermektedir.